In recente versies van QGIS is het mogelijk om Point Clouds in te lezen als databron. En in de meest recente versie v3.26 zijn er nog meer functies beschikbaar om met Point Clouds te werken. Naast de traditionele vector- en raster-data is er nu een derde databron bijgekomen. Point Clouds beleven een stevige opmars in de civieltechnische en bouwkundige wereld, eigenlijk overal wel. 

Naast het zelf scannen van gebieden met een scanner of drone kun je ook de Point Cloud data van de AHN downloaden. Je selecteert een kaartblad en onderaan kun je de puntenwolk in LAZ formaat ophalen. Per kaartblad is dat al gauw een 3 tot 4 GB file. De meest eenvoudige manier om deze aan QGIS toe te voegen is door deze vanuit Verkenner te slepen naar de QGIS werkomgeving. Een rode omtreklijn verschijnt:

De eerste keer zal het LAZ bestand moeten worden geïndexeerd. Dit is een langdurig proces:

Na een kwartiertje eens kijken hoever het ermee stond, maar toen bleek het nog iets langer te gaan duren:

En langer:

Gelukkig hoeft het maar één keer, dat indexeren. 

Sneller indexeren

Na het proces te hebben afgebroken heb ik de bestanden op een SSD schijf geplaatst. Het lijkt daar veel sneller te gaan, een heel kaartblad blijft consequent een half uur, het liep zelfs nog iets terug tot ongeveer 25 minuten in totaal. Het vergt nogal wat inspanning van de computer want zelfs tussendoor een update draaien van een ander programma is enorm traag. Het blijkt dat het indexeren zorgt voor duizenden en duizenden kleine bestandjes. Schijven zijn normaal gesproken vriendelijker voor grote bestanden dan voor kleine. Maar na afloop zijn al die kleine bestandjes weer samengevoegd tot een nieuw LAZ bestand van pakweg 4 GB groot. De LAZ bestanden van de AHN bevatten zelf geen kleur maar zijn wel gecategoriseerd in gebouwen, terrein, water en nog wat objectsoorten.

Gek genoeg blijft het originele LAZ bestand gekoppeld als bron terwijl de data uit het geïndexeerde bestand komt dat eveneens een LAZ bestand is. Je kunt het originele bestand nu ook loskoppelen en zelfs verwijderen (scheelt weer 3 GB) en het geïndexeerde LAZ bestand toevoegen aan QGIS. Deze heet net zo als het origineel maar dan met de toevoeging ‘copc.laz’. COPC staat voor ‘Cloud Optimized Point Cloud’.

3D View

Via het menu View > 3D Maps Views kun je een nieuw venster openen waarin je de Point Cloud als 3D kunt weergeven.

Je ziet hier auto’s over een brug rijden waarbij de onderkant van de auto’s niet zichtbaar is. Het scannen van de AHN gebeurt uiteraard van bovenaf waardoor zulke details wegvallen. Hetzelfde zie je bijvoorbeeld bij een kerktoren waar slechts één helft gescand is:

Functies voor Point Clouds

De belangrijkste vraag is natuurlijk: wat kun je ermee? De tegenvraag is dan: wat wil je ermee? Wil je alleen visualiseren? Inventariseren? Berekeningen doen? Terreinmodellen genereren? 

Op dit moment lijkt er nog niet enorm veel mogelijk. De verwachting is wel dat er steeds meer functionaliteit aan QGIS wordt toegevoegd. Maar gebruik je Point Clouds om bruggen en gebouwen te inspecteren of om er Revit modellen uit te halen, doe dat dan voorlopig maar gewoon op de bekende manier, in QGIS is dat nog niet zinnig.

Er is een Elevation Profile functie om snel een profiel te tekenen over een Point Cloud:

Daarin kun je afstanden meten, zoals de hoogte van bomen bijvoorbeeld. Je kunt overigens ook andere databronnen toevoegen aan de profielen, zoals een GeoTiff van het terrein of vectordata. Je kunt filters instellen om bijvoorbeeld bepaalde categorieën uit te sluiten of alles tussen een bepaalde hoogte weglaten. Triangulatie is ook mogelijk, dit is een 3D weergave instelling. Het beste werkt dit op een kopie van de laag waarbij alleen de Ground Classification is gefilterd.

Voor dit moment lijkt het erop dat het hooguit voor visualisatie bedoeld is. Ik kan geen functies vinden die bijvoorbeeld hoogten filtert op een puntenwolk of geometrie kan projecteren. Ook het croppen of de puntdichtheid aanpassen lijkt niet mogelijk. Er zijn wel aanvullende plugins zoals WhiteBoxTools. Het is een krachtige plugin (ook voor andere zaken) alleen de installatie is wat complex. Hier zie je een video van Hans van der Kwast waarin hij de mogelijkheden laat zien.

Hopelijk in een volgende QGIS versie meer! Want het ziet er wel veelbelovend uit!