Soms komt er ineens een vraag bij je op: hoever kun je rijden binnen een bepaalde tijd. Het kan zijn dat er een bepaalde vraag achter ligt, bijvoorbeeld omdat je als bedrijf alleen binnen een bepaalde aanrijtijd wilt werken, of omdat je pizza’s nog enigszins warm moet kunnen bezorgen. Of je bent gewoon nieuwsgierig of je bedrijfsvestigingen niet te ver uit elkaar liggen.

Binnen bepaalde straal

Vaak zie je kaartjes op websites met een grote cirkel en de begeleidende tekst: “Alleen binnen een straal van … komen we langs”, al dan niet de waddeneilanden uitgezonderd. Vaak slaat zo’n kaartje nergens op. Een straal van een cirkel is een rechte lijn en er is in Nederland nagenoeg geen rechte weg langer dan een paar honderd meter.

Dit is een voorbeeld van een straal van 100km rondom Veenendaal. Maar plaatsen op de rand van de cirkel liggen echt niet op 100km rijden, als je snelwegen volgt dan moet je soms al eerst een stuk naar het oosten rijden voordat je naar het noorden of zuiden kunt. Van kantoor Veenendaal naar kantoor Oss is met de auto (snelste route) pakweg 60km, met de fiets (kortste route) is het nog geen 40km. In één rechte lijn is het net 30km, maar kaarsrecht kan alleen met een helikopter omdat je twee rivieren moet passeren. En dan wordt hier alleen nog maar naar afstand gekeken. Wordt een tijdsindicatie meegewogen (en uiteraard verkeersintensiteit) dan wordt het nog een ander verhaal. In de spits rij je van vestiging Veenendaal naar Oss in iets meer dan een uur over 60km, rij je van kantoor Veenendaal naar Almelo in de spits dan rij je ook net iets meer dan een uur, maar dan over 110km.

Isochronen

Naast een indicatie van afstand kun je ook een indicatie van tijd toepassen. Hierbij heb je wel een databron nodig die alle wegen kent inclusief de maximale snelheid en rijrichting en dergelijke. Over de knooppunten worden dan afstanden uitgelegd tot waar men kan rijden binnen een bepaalde tijd. Ik heb nog geen manier gevonden om dat zelf te doen of met functies binnen QGIS. Er zijn wel plugins die je kunt gebruiken, zoals ORS Tools. Deze genereren zogenaamde isochronen. Nooit geweten dat het zelfs een naam heeft, maar een isochroon op de kaart is een lijn waarlangs elk punt een gelijke reistijd heeft ten opzichte van het startpunt. Echte GIS-ers leggen zo’n woord natuurlijk gedachtenloos neer tijdens een potje Scrable maar als niet-GIS-er heb ik mooi weer iets nieuws geleerd.

Je hebt voor de ORS Tools wel een API key nodig van een webservice die de berekeningen doet, maar dat is niet zo moeilijk te regelen. Kost verder niets.

Hierboven zie je vier isochronen, vanaf kantoor Veenendaal met 15, 30, 45 en 60 minuten rijden. Kantoor Oss lijkt hier netjes binnen het uur bereikt te kunnen worden maar wel meer dan 45 minuten. Ik heb geen enkel idee hoe de webservice het berekend heeft en met welke factoren rekening gehouden wordt. Er zijn geen instellingen over het moment of de verkeersdrukte, zelfs niet hoe snel het te gebruiken vervoersmiddel rijdt. In de praktijk ervaar ik zelf tijdens de spits meer dan een uur en buiten de spits net iets meer dan 30 minuten. Bovenstaande kaart is voor mij dan ook niet honderd procent zuiver en minstens zo indicatief als een cirkel van 100km. Als je bovenstaande kaart vergelijkt met de cirkel dan bestrijken ze ook wel ongeveer hetzelfde gebied.

Als je de isochronen op dezelfde tijden berekent vanaf kantoor Almelo, dan zie je dat je binnen een uur al wel halverwege Berlijn kunt zijn maar bij lange na niet op kantoor Veenendaal of Oss, terwijl in de praktijk een ritje Almelo-Oss net zover is als een ritje Almelo-Veenendaal, namelijk iets meer dan een uur tot anderhalf uur. Dat haal ik niet uit bovenstaand kaartje.

Conclusie

Isochrone kaarten zien er leuk en indrukwekkend uit maar zonder verdere verklaring of mogelijkheden voor fine-tunen is het in geen enkel opzicht nauwkeuriger of specifieker dan een domme cirkel trekken rondom je standplaats. Maar na een tijdje spelen lijken er toch wel wat intelligente berekeningen te gebeuren. Bijvoorbeeld hier, vanuit Leeuwarden kun je in een uur wel over de afsluitdijk maar niet naar Terschelling.

Dat klopt met de praktijk, voordat je ingescheept bent… Maar in theorie? Waarschijnlijk kan deze functie geen rekening houden met een boottocht en stopt de berekening vanzelf langs de waterkant.

Maar goed, met enig gezond wantrouwen vind ik de kaarten wel mooi, maar niet persé beter dan een simpele cirkel.

Geen data-analist maar toch af en toe noodzaak om geodata te visualiseren? Dat kan met de applicatie QGIS. Dit boek helpt je op weg om de basisbeginselen onder de knie te krijgen en eenvoudig uit diverse bronnen zoals PDOK.nl, CBS en het Nationaal Georegister kaarten te genereren.

This book is also available in English.